Complete en betrouwbare data ondergrond essentieel
Denise Maljers – foto
TNO
Modellen voor
verschillende dieptes
De
Geologische Dienst Nederland is een onderdeel van de Unit Energietransitie
binnen TNO. ‘Wij houden ons bezig met het innemen en uitgeven van data, het
maken van modellen en kaarten, het doen van onderzoek en we hebben een
confidentiële taak, waaronder het beoordelen van winningsvergunningen’, vertelt
Denise Maljers. ‘Geomodelling’, vervolgt ze, ‘heeft als core business het maken
en onderhouden van modellen van de Nederlandse ondergrond. Die modellen worden
gemaakt voor verschillende diepten en gebruikers. Het ondiepe model, GeoTOP
betreft de eerste 50 meter. Hier gaat het om de gebouwde omgeving, waarbij
zaken spelen als de winning van zand en grind, en de funderingsdiepten. De
informatie kan worden gebruikt bij besluitvorming over de aanleg van wegen,
tunnels of woonwijken’.
‘Om
dieper te gaan, tot enkele honderden meters, hebben we de DGM en REGIS
II-modellen ontwikkeld. Dan gaat het bijvoorbeeld om opgaven die het grondwater
betreffen. De kennis daarover reiken we aan aan onder andere provincies en
waterwinbedrijven. DGM-diep is vervolgens het model dat tot enkele kilometers
diepte reikt. Dat levert belangrijke informatie op voor bijvoorbeeld
aardwarmte’.
Daarnaast
hebben we een aantal aanpalende geo-wetenschappelijke kennisvelden aan boord,
denk bijvoorbeeld aan geochemie, hydrologie en biostratigrafie, waarmee we
onder andere onze modellen van parameters voorzien, maar waarop we ook
onderzoek plegen.
Maatschappelijke issues
De
basis voor deze modellen zijn de honderdduizenden booronderzoeken en
sonderingen die zijn opgeslagen in de DINO database, legt Maljers uit. ‘Die
kennis vullen we aan met alles wat zich aan informatie voordoet’. De
maatschappelijke meerwaarde hiervan is enorm, zo blijkt. ‘We voorspellen niet
alleen de aanwezigheid van grondsoorten als klei en veen, maar met de modellen
kijken we ook naar zetting en daling van de bodem bijvoorbeeld. Bodemdaling is
een steeds belangrijker wordend vraagstuk, want het heeft nauw te maken met de
stijgende zeespiegel en de noodzaak van een veilige en leefbare delta. Een
hogere zeespiegel heeft ook effecten op diepere bodemlagen, waar verzilting van
het grondwater kan gaan optreden. En tot slot, nog een ander voorbeeld, de meer
en meer drogere zomers hebben effecten op de dieper gelegen waterreservoirs.
Ook dat heeft gevolgen voor de diepere bodem onder ons’.
Als
een ander voorbeeld geeft Maljers het onderzoek naar het weerstandvermogen van
de Lekdijk. Zou de dijk al dan niet verhoogd moet worden, was de vraag. Als de
dijk op enig moment, door wat voor oorzaak ook zou doorbreken, zou een groot
deel van de Randstad kunnen overstromen, tot aan Amsterdam toe. Voor het
Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden leverde de Geologische Dienst
Nederland het ondergrondmodel aan. Die ondergrond is met meenemen van veel
extra informatie in kaart gebracht, ook gebruik makend van Machine Learning
technieken om sondeerdata te interpreteren. Uiteindelijk bleek dat die dijk
niet zozeer hoger hoeft, maar vooral sterker.
Vragen vóór zijn
‘We
streven er daarom naar steeds een paar stappen vóór te zijn, op de vragen die
ons gesteld worden’, stelt Maljers vast. ‘Dat we de kennis en de modellen
paraat hebben wanneer naar die informatie wordt gevraagd. Dat is soms een
wedloop tegen de klok, want de vragen komen steeds sneller. En zijn van een
steeds grotere urgentie, zoals of heel Nederland op langere termijn nog wel kan
beschikken over voldoende, en zuiver drinkwater’.
Informatie
beschikbaar stellen is dus net zo belangrijk als informatie verzamelen.
Daartoe, geeft Maljers aan, wordt onder andere de opgebouwde informatie in
tweedimensionale dwarsdoorsneden van Nederland, omgezet naar drie-, en nu zelfs
vierdimensionale doorsnedes. ‘Die vierde dimensie is de factor tijd, waarmee
dynamische processen als grondwaterstroming en bodembewegingen kunnen worden
gerepresenteerd’ legt ze uit. Uiteindelijk komt er naar haar verwachting zelfs
een 5D model. ‘Dat wordt van een land-dekkende grootte waarbinnen je kunt inzoomen,
zoals nu met Google’.
De
waarde van al deze ondergronddata is enorm. Daarom, besluit Maljers, speelt de
Geologische Dienst Nederland ook een belangrijke rol binnen de landelijke
Basisregistratie Ondergrond, waarin alle informatie van de Nederlandse bodem en
ondergrond samenkomt en voor iedereen toegankelijk wordt gemaakt.