Droogte bedreigt ook archeologische vindplaatsen

‘Droogte is al heel lang een probleem voor archeologen. Zeker in het van oudsher natte westen van het land zijn al veel artefacten verdwenen. Denk aan allerlei organisch materiaal, zoals gebruiksvoorwerpen en scheepswrakken. De nu structureel optredende langdurige droge perioden gaan voor nog meer schade zorgen’, aldus Hans Huisman. 

Hans Huisman: ‘Grondwater is in veel gevallen een belangrijke conservator’ – eigen foto

Schokland
Hans Huisman is onderzoeker bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), hoogleraar aan de Rijksuniversiteit van Groningen en gespecialiseerd in geo-archeologie en archeometrie.

‘Archeologie is niet zichtbaar en dus zie je ook niet de schade die droogte aanricht’, vertelt hij. ‘Vooral vanaf de tweede helft van de vorige eeuw hebben archeologische vindplaatsen veel schade geleden. Waar met name in het westen de natte bodem voor een goede conditie zorgde van organische vondsten, is door onder andere de ingezette verlaging van de grondwaterstanden, ten behoeve van bijvoorbeeld de landbouw, veel verloren gegaan. Dat is ook een belangrijke reden waarom voor Schokland, sinds 1995 geplaatst op de Werelderfgoedlijst van UNESCO, ingrijpende maatregelen zijn genomen. Het eiland bevat een rijk archeologisch bodemarchief, uiteenlopend van oude scheepswrakken tot woonplaatsen en begravingen uit de steentijd en benen voorwerpen. Dat archief wordt bedreigd door bodembewerking en te diepe ontwatering. Grondwater is in veel gevallen een belangrijke conservator. Daarom is speciaal voor het eiland een hydrologische zone gecreëerd die intensief wordt gemonitord’.

Beleidstafel Droogte
‘En soms gaat het vanzelf goed, vervolgt Hans Huisman. ‘De Veenweg bij Nieuw-Dordrecht in Drenthe is 5.000 jaar geleden aangelegd met behulp van boomstammetjes. Die liggen nu zo’n 30 centimeter onder het maaiveld. De weg is eeuwenlang in goede conditie gebleven door het vocht dat het Bourtangerveen vasthield. En tot onze grote verrassing nog steeds, want we maakten ons al lange tijd zorgen over de bedreiging van de houten weg door droogte’.

Desondanks is ook hij bezorgd over bescherming van het cultureel erfgoed tegen de gevolgen van de aanhoudende en steeds vaker terugkerende droogte. In de Eindrapportage Beleidstafel Droogte - Nederland beter weerbaar tegen droogte komt het cultureel erfgoed slechts op een heel enkele pagina, in dan nog in een bijzin, aan bod. Tal van ministeries, instellingen en (belangen)organisaties namen deel aan de Droogtetafel, behalve het Ministerie van OCW.

‘Het heeft mede te maken met de archeologie zelf’, tekent Hans Huisman aan. ‘Het gehele stelsel is gericht op de mogelijke gevolgen van bouw- en landbouwactiviteiten. Ondanks dat er verschillend casestudies zijn uitgevoerd naar andere bedreigingen, zoals een tekort of een teveel aan water. Blijkbaar zijn die resultaten niet op de goede plek terecht gekomen’. Hij noemt daarom het des te meer van groot belang dat in opdracht van de RCE nu een onderzoek wordt uitgevoerd naar de conditie van alle archeologische rijksmonumenten. ‘De bescherming van die vindplaatsen is tot op heden vooral op papier geregeld. Het zicht op hoe het ermee staat, ontbrak. Daarnaast is duidelijk geworden dat we veel breder en veel toegankelijker het belang van archeologie moeten uitdragen. Het onzichtbare zichtbaar maken, want we graven bij voorkeur niet alles op maar behouden het in situ. Onze opgravingen, ons onderzoek, onze analyses meer praktisch toonzetten. En zo de bedreigingen door droogte voor ons eeuwenoude erfgoed, net als voor natuur, vaarwegen, landbouwarealen en dergelijke, in beeld brengen.’