Klei verrijkt schrale landbouwgrond

Leon Claassen: ‘Discussie over milieukundige kwaliteit in een nieuw, samenhangend, perspectief plaatsen’

Principe uit 1300
De landbouwgrond in de Achterhoek is van nature schraal en droog. De toenemende droge zomers versterken dat nog eens. En dan is er ook nog de drinkwaterwinning, die de problematiek voor de landbouwers en melkveehouders alleen nog maar groter maakt. Een oud principe, dat al in de veertiende eeuw werd toegepast, kan bijdragen aan verbetering. Vruchtbare grond die beschikbaar komt bij baggerwerkzaamheden uitstrooien over de akkers. ‘En dus niet dumpen in diepe plassen waar het de algengroei alleen maar stimuleert’, benadrukt Leon Claassen. Hij is samen met collega Ruud van Uffelen namens de Provincie Gelderland betrokken bij een experiment, financieel mede mogelijk gemaakt door UP Kennis. ‘In 2018’, vertelt Leon Claassen, ‘zijn op proefboerderij De Marke in het gebied ’t Klooster  onderzoeksvelden gecreëerd om te bezien of de vruchtbaarheid van schrale zandgrond verbeterd kan worden met kleigrond die vrijkomt uit bouwprojecten. Een van die projecten is de renovatie van de sluis bij Eefde in het Twentekanaal. De daar gelegen uitlaat moet worden omgebouwd tot een gemaal om water op te kunnen pompen. Met het verbreden en verdiepen van die uitlaat komt kleiig sediment vrij. Uit onderzoek blijkt dat dit sediment mineralen bevat die een geschikte toevoeging kunnen zijn aan de grond in ’t Klooster. Het UP onderzoek is een studie naar het op bodem toepassen van een bepaalde hoeveelheid van dat sediment. Het effect wordt beschouwd op bodem-chemische, -landbouwkundige en -fysische aspecten. Het resultaat is een advies voor de aan te brengen laagdikte, afgestemd op de verschillende belangen’.  

Circulair hoogtepunt
Waarom dit zo voor de hand liggende hergebruik van klei niet als een hoogtepunt van circulaire economie wordt beschouwd, maar omzichtig als experiment wordt toegepast, heeft te maken met de discussie over de vraag: gaat het om bodem of om een product, licht Leon Claassen toe. ‘Klei is eeuwenlang als een product beschouwd, dat, net als bijvoorbeeld steenmeel, gebruikt wordt als bodemverbeteraar en meststof ineen. Binnen het generieke kader van het Besluit bodemkwaliteit is het echter niet toegestaan om dit sediment toe te passen in de landbouw. Met ons onderzoek hopen we, vooruitlopend op de komende Omgevingswet, de discussie over de milieukundige kwaliteit in een nieuw, samenhangend, perspectief te plaatsen. De Omgevingswet maakt het namelijk makkelijker om een brede en integrale afweging te maken. Sectorale overwegingen zijn dan niet meer alles bepalend’.

Bank voor aanbod en afname
De eerste containers met klei uit het Twentekanaal staan klaar, de eerste boeren zijn gereed voor ontvangst. ‘Bij gunstige weersomstandigheden wordt het sediment in september over het land verspreid’, weet Leon Claassen. ‘En in november ronden we het project af. Voor een verdere uitrol, los van aanpassingen in wet- en regelgeving, is onder andere de afstemming tussen aanbod en afname belangrijk. Vaak komen bij bouwprojecten dermate grote hoeveelheden klei en sediment beschikbaar, dat die niet zomaar aan een aantal boeren is te leveren. Een landelijke gegevensbank zou een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan die afstemming. Ons onderzoek zal in ieder geval leiden tot een aantal tips en tricks ten behoeve van het nu en in de toekomst gebruikte afwegingskader om met producten als bagger en klei de vocht- en nutriëntenhuishouding van landbouwgronden opnieuw te verbeteren.’