Klimaatadaptatie tussen Rijn en IJssel: ‘Burgers, bedrijven en overheden moeten dit samen oppakken’

Kunnen gemeenten dat niet alleen, een klimaatstresstest uitvoeren?
Ronald van Ark: ‘Tot op zekere hoogte kunnen gemeenten dat prima alleen, ook met behulp van de landelijke stresstest op basis van de Klimaateffectatlas. Gemeenten hebben veel kennis over de werking van het water- en bodemwatersysteem in het bebouwde, stedelijk gebied. Lastiger wordt het als je kijkt naar de samenhang tussen het bebouwde en omliggende landelijk gebied, het bodem-watersysteem in volle breedte. Die expertise zit met name bij ons, het waterschap. Vanuit gemeenten is er vraag naar onze kennis. Vandaar dat de ondersteuning bij stresstests onderdeel is van onze klimaatstrategie. Daarin hebben we vastgelegd hoe we gestalte willen geven aan klimaatadaptatie in ons werkgebied.’

Welke klimaatproblematiek doet zich voor in jullie werkgebied?
‘Heel verschillend. Wateroverlast is natuurlijk een bekend probleem. Op een écht flinke plensbui zijn rioleringssystemen niet berekend. Dan lopen er straten onder. In Arnhem en Lichtenvoorde zijn in 2010 en 2014 enorme buien gevallen. Naar aanleiding van deze ‘echte’ stresstesten werken we daar al met elkaar aan een slimmere inrichting van het gebied. Een veel breder verhaal is de droogteproblematiek. Juist bij droogte heb je te maken met de interactie tussen bebouwd en omliggend gebied. Neem Zutphen, dat ligt aan de IJssel en wordt van water voorzien vanuit het Twentekanaal. Bij zeer lage waterstanden van de IJssel trekt stedelijk water weg naar die IJssel. Dan wordt het een probleem om de kwaliteit van het water in grachten op orde te houden. Bij warm weer wil je geen stinksloot voor je deur.’

Speelt de bodem een grote rol in dit systeem?
‘Ja absoluut. Denk aan de interactie tussen de grote rivieren, dat gaat allemaal via de bodem. Juist vanwege die directe relatie met het hele regionale bodem-watersysteem is het zo belangrijk om samen te werken. Zo werken in het project Vruchtbare Kringloop boeren, ForFarmers, Friesland Campina, Rabobank, Vitens en het waterschap samen aan een beter gebruik van de bodem. Hoe kun je bijvoorbeeld zorgen voor meer organische stoffen in de bodem, waardoor de bodem water beter vasthoudt en je minder last hebt van verdroging en wateroverlast?’

Hoe verloopt de samenwerking rondom de stresstest in de praktijk?
‘De stresstesten zijn de opmaat voor gezamenlijke maatregelen die bijdragen aan een klimaatbestendige- en waterrobuuste regio. Voor de uitvoering sluiten we aan op bestaande samenwerkingsverbanden die hun oorsprong hebben in de afvalwaterketen. De eerste stresstesten gaan we nu oppakken met Doetinchem, Montferland en Oude IJsselstreek. De gemeenten zijn daarbij ‘in the lead’, omdat je de klimaatproblematiek moet bekijken vanuit de leefomgeving. Wat zijn de effecten voor de leefomgeving als het extreem nat, droog of heet wordt? Wij helpen door het delen van relevante kennis en ervaring. Zo vloeit veel bruikbare informatie voort uit de toetsing van onze watersystemen aan de normen voor wateroverlast. Daarnaast zijn de kaarten vanuit het programma Zoetwatervoorziening Oost-Nederland bijvoorbeeld heel bruikbaar voor stresstesten. Die brengen voor verschillende klimaatscenario’s in beeld wat het betekent als het droger wordt. Een externe partij zal ons helpen om de expertise van de verschillende partners goed bij elkaar te brengen.’

Leeft het thema klimaatverandering in jullie werkgebied?
‘Ja en nee. Het leeft bij de mensen die er dagelijks mee bezig zijn. Daarbuiten minder. Met het oog op de omgevingsvisies die straks opgesteld worden, is het belangrijk dat ook professionals uit de ruimtelijke ordening goed inzicht krijgen. Maar ook burgers en ondernemers. Het gaat er vooral om dat we dit sámen met burgers, bedrijven en overheden oppakken. Daar liggen de grote kansen, iedereen kan er iets in betekenen. We werken op verschillende manieren aan het vergroten van de bewustwording rondom klimaatadaptatie. Zo geven we gastlessen op scholen en organiseerden we recent een ‘klimaatdag’ met studenten van groenopleidingen van AOC-Oost en Van Hall Larenstein, samen met een hoveniersbedrijf. Want hoveniers komen bij de mensen achter het huis. Een ander goed voorbeeld is eerdergenoemd project Vruchtbare Kringloop waarin wij als waterschap meedraaien. Of het leuk is om met dit onderwerp bezig te zijn? Zeker! Je voelt het enthousiasme van iedereen die erbij betrokken is.’