Naar een EU-Bodemrichtlijn
Ze
hebben beiden een dijk aan ervaring op het terrein van bodem en ondergrond. De
afgelopen tien jaar hebben ze zich vooral bezig gehouden met de internationale
context op Europees niveau. Co Molenaar
en Margot de Cleen, beiden senior adviseur bodem en water bij Rijkswaterstaat, de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, praten met
grote bevlogenheid over de ontwikkelingen in het Europese bodembeleid en
de toegevoegde waarde daarvan voor Nederland: ‘Het welzijn en de welvaart van
Nederland kunnen niet zonder een goed functionerend bodem- en watersysteem.
Daar is een zorgvuldig en goed op elkaar afgestemd strategisch Europees en
nationaal beleid voor nodig.’
Foto:
Margot de Cleen en Co Molenaar - eigen foto
Met
haar grote kennis en ervaring op het terrein van de bodem en ondergrond heeft
Nederland lang een vooraanstaande positie in Europa gehad. In de periode tussen
2006 en 2014 is die positie en betrokkenheid op een wat lager pitje komen te
staan. Dat had alles te maken met het niet instemmen met de Kaderrichtlijn
Bodem die een onderdeel vormde van de Europese bodemstrategie. Samen met het
Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Malta vormde Nederland
een “blokkerende minderheid”. Toen in 2014 de conceptrichtlijn werd ingetrokken,
kon de oude positie langzaam maar zeker weer worden ingenomen. ‘Op dit moment
doen we weer volop mee in de discussie en wordt er naar ons geluisterd,’ aldus
Co Molenaar en Margot de Cleen.
Oplossingen vanuit het
bodemsysteem
‘Een
belangrijk uitgangspunt voor ons is om uit te gaan van de bijdragen die het
bodemsysteem biedt aan oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven van
deze tijd. We zijn ervan overtuigd dat het bodemsysteem van toegevoegde waarde
kan zijn voor de samenleving. Of je het nu hebt over klimaatadaptatie of
-mitigatie, duurzame landbouw, circulaire economie of verbetering van de
biodiversiteit, bij al deze thema’s speelt de bodem een rol. In de
doelstellingen van de Europese bodemstrategie komen deze thema’s terug. De
huidige Europese-bodemstrategie kent vier pijlers: bewustwording,
kennisontwikkeling en onderzoek, integratie van de bodem in andere EU-richtlijnen.
Inmiddels heeft het Europees Parlement met grote meerderheid een resolutie
aangenomen voor een Europese
bodemrichtlijn en is het politieke krachtenveld dus duidelijk verschoven.’
Spannende tijd
Voor
Co Molenaar en Margot de Cleen breken er spannende tijden aan: ‘Nederland doet
weer volop mee en onze expertise en ervaring in het bodembeleid kunnen we nu
weer prachtig inbrengen. Er wordt momenteel hard gewerkt en geschreven aan een
herziene bodemstrategie. We zitten beiden in de expertgroep om daarop te
reflecteren. Waar we een beetje beducht voor zijn is dat we als Nederland hoge
ambities hebben waar we vervolgens problemen mee hebben met de implementatie.
De Kaderrichtlijn Water en de Nitraatrichtlijn zijn daar voorbeelden van.
Daarom zullen we bij het nieuwe voorstel extra alert zijn op een goede balans
tussen de doelstellingen en de realiseerbaarheid voor Nederland. In het totstandkomingstraject hebben we
uiteraard ruggespraak met ministeries, overheden, bedrijfsleven
kennisinstellingen en onze netwerken. De verantwoordelijk voor dit dossier ligt
bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.’
Wat is een gezonde
bodem
‘In
de Kaderrichtlijn Water is een goede ecologische kwaliteit van het watersysteem
gedefinieerd. Het is zeer wel denkbaar dat we dat, naar analogie daarvan, ook
gaan doen voor het bodemsysteem. Dat betekent dat we de bodem niet beschouwen
als een dode abiotische massa maar als een levend ecosysteem met al het leven
dat daarin voorkomt en de functies die het vervult: bijvoorbeeld voor het
vasthouden van water, het afbreken van stoffen, het leveren van voedingsstoffen
voor de gewasproductie voor de landbouw of de opslag van CO2. Al die
diensten en functies maakt de bodem juist zo waardevol om een bijdrage te
leveren aan het halen van de Nederlandse klimaatdoelstellingen en de Europese
Greendeal. Belangrijke vragen die we in het kader van de Europese
bodemstrategie moeten beantwoorden zijn onder meer wat is de definitie van een
gezonde bodem, wat is een goede ecologische toestand, op welk schaalniveau zou
dat moeten worden beoordeeld en wat is duurzaam beheer? Ook in dat kader maken
we natuurlijk driftig gebruik van publieke en private partijen en
kennisinstellingen.’
De Nederlandse Roadmap
Co
en Margot stellen een stappenplan voor om te komen tot een Nederlandse inbreng
bestaande uit twee fasen: In eerste instantie het mede-vormgeven en vervolgens
het reageren. Fase 1 begint met het aangeven van het kader en de
uitgangspunten: Wat zijn de bodemproblemen in Nederland, wat doet het bestaande
Nederlandse bodembeleid aan deze problemen, hoe sluit de voorgestelde
bodemstrategie aan bij dat bestaande beleid en hoe kan het Nederlandse
bodembeleid verbeterd worden via de EU-bodemstrategie? In fase 2 mondt dat uiteindelijk uit in een antwoord
op de vraag wat Nederland gaat bijdragen aan het voorstel voor de
bodemstrategie van de Europese Commissie. Binnen dit stappenplan zijn diverse
bespreekmomenten vastgelegd.
Visie voor de toekomst
Co
Molenaar en Margot de Cleen zijn ervan overtuigd dat het welzijn en de welvaart
in Nederland niet kunnen zonder een goed functionerend bodem- en watersysteem. ‘Beiden
zouden leidend moeten zijn voor de inrichting van ons land en zouden meer dan
ooit een stem moeten krijgen in beleid. De komende tijd zal de druk op de
schaarse ruimte door bijvoorbeeld bevolkingsgroei en de woningbouwopgave verder
toenemen. Dat betekent dat we moeten laten zien wat de consequenties daarvan
zijn voor bodem en ondergrond. Doe je dat niet dan loop je het grote risico
straks voor grote maatschappelijke kosten komen te staan. Denk bijvoorbeeld aan
de effecten van bodemverontreiniging, bodemdaling, verzilting of
bodemvruchtbaarheid. We moeten af van de gedachte dat we zomaar alles op elke
plek kunnen realiseren.‘
Schema: Stappenplan Nederlandse inzet